Nadležni u preduzeću “Vodovod i kanalizacija” A.D. Istočno Sarajevo, kao i predstavnici opština Istočna Ilidža, Istočno Novo Sarajevo i Trnovo znali su još prije deset godina da će u Istočnom Sarajevu doći do nestašice vode, i nisu preduzeli ništa da građanima obezbijede uredno vodosnabdijevanje.
“Trenutno postojeći izvori vode mogu da zadovolje potrebe za vodom i stanovništva i privrede, ali u budućnosti za 7 do 10 godina u sistemu će biti nestašice vode”, navodi se u Studiji u oblasti vodosnabdijevanja za partnerske opštine, Istočno Novo Sarajevo i Istočna Ilidža izrađenoj još 2011. godine. Investitori izrade studije su UNDP/BIH i The MDG Achievement Fund, uz saradnju lokalih institucija.
Studija je nedvosmisleno pokazala da nam u budućnosti prijeti nestašica vode, između ostalog zbog rasta broja stanovnika i deficita u postojećem sistemu vodosnabdijevanja koji iziskuje uvođenje novih izvorišta u sistem.
Nadzorni odbor koji je aktivno učestvovao u izradi ove Studije trebao je biti organ nadležan za sprovođenje Studije, međutim po ovom pitanju za deset godina skoro se ništa nije uradilo.
NADZORNI ODBOR sastavljen od rukovodilaca vodovodnog preduzeća i predstavnika opština i grada Istočno Sarajevo
“Problemi građana u Istočnom Sarajevu: Kiša jedina nada za uredno vodosnabdijevanje”, samo je jedan od naslova u medijima prošle godine.
Ono što su projekcije prikazivale još prije deset godina, obistinilo se ponajviše u septembru- oktobru prošle godine kada su se građani ovih opština suočavali sa nestašicom vode i svakodnevnim redukcijama. Iz nadležnog vodovodnog preduzeća posezanje za najnepopularnijim mjerama pravdali su deficitom količina vode u izvorištu Tilava, iako su od ranije znali da će doći do smanjena količina vode u ovom izvorištu.
“Ovaj izvor mora biti pod stalnim nadzorom zbog rizika od smanjenje prinosa izvora”, navodi se u studiji.
Osim toga, mjerenja iz 2003. godine pokazala su da je kapacitet izvorišta Tilava još tada bio manji od 125 lps i iznosio približno 80 lps, iako je za uredno normalno vodosnabdijevanje sada potrebno oko 140 lps.
A šta su nadležni sve ove godine radili po pitanju uvođenja novih izvorišta, nadzora nad izvorištem Tilava i slično kako bi se preduprijedile očekivane nestašice vode?
Nastavili nova predizborna zapošljavanja iako je studija jasno pokazala da je nadležno vodovodno preduzeće još tada imalo višak zaposlenih.
NAJSLABIJE TAČKE U POSLOVNOJ POLITICI KOMUNALNIH PREDUZEĆA SU:
- niska stopa naplate usluga koja je pribl. 65%
- nerealno visoke cijene usluga za komercijalne/industrijske potrošače koje su znatno veće nego za domaćinstva
- veliki broj zaposlenih što značajno doprinosi povećanju fiksnih troškova kompanije
Osim toga, broj zaposlenih u “Vodovod i kanalizacija” A.D. Istočno Sarajevo veći je od prosjeka zaposlenih u Evropskoj uniji, ali i susjednoj Hrvatskoj.
Od vremena kada je studija izrađena (2011) direktori preduzeća bili su članovi SNSD-a, tadašnji direktor Siniša Perković, a nakon njega i sada aktuelni načelnik opštine Istočno Novo Sarajevo Jovan Katić, a sadašnji direktor, Ljubiša Lalović, takođe je član iste stranke.
Te 2011. količine vode na izvorištima su bile dovoljne pa su se odgovorni, koji su jasno navedeni u studiji, ponašali po principu “drži vodu dok majstori odu” i prekomjernim zapošljavanjem, posebno pripravnika, pokušali obezbijedili još koji mandat i povećati broj glasova stranke na nekim od proteklih izbora čime su opšti interes potpuno zanemarili.
“Specifična potrošnja stanovništva uzima se 140-160 l po stanovniku dnevno i do kraja planskog perioda 2035. ova potrošnja je povećana na 200 l po stanovniku dnevno u nižim zonama vodosnabdijevanja i na području Kasindola dok u višim zonama Trebevića na kraju planskog perioda uzeta je specifična potrošnja od 160 l po stanovniku dnevno”, navedeno je u studiji kao i to da je potrebno izvor Grabski mlini, koji se nalazi u Kijevu, uključiti u sistem i izvršiti istraživanje novih izvora o čemu se i deset godina kasnije još uvijek samo govori.
Dakle, studija je pokazala da bi Grabski mlini mogli proizvesti višak vode, što je nedavno na skupštini Grada Istočno Sarajevo kao plan (star evo više od 10 godina) iznio i aktuelni direktor nadležnog vodovodnog preduzeća Ljubiša Lalović- ne navodeći konkretno odakle će se obezbijediti sredstva za uvođenje izvorišta u sistem. Sredstva koje će opština Istočna Ilidža, koja se obavezala da u skorije vrijeme neće formirati sopstveno vodovodno preduzeće, obezbijediti nedovoljna su da zajedno sa susjednom opštinom finansiraju ovu i druge ajtivnosti kojim bi se građanima u budućnosti obezbijedilo uredno vodosnabdijevanje.
Da su i tada bili svjesni posljedica svog neodgovornog rukovođenja preduzećem/opštinom/Gradom govori i to da je u Studiji jasno podvučeno da: “Najveći korak ka smanjenju gubitaka treba napraviti u prvih nekoliko godina.”
Za planski period do 2035. godine, maksimalne dnevne količine vode koje su potrebne su K=225,6 l/s. Deficit u odnosu na postojeći kapacitet 2011. godine bio je 65,4 l/s. Stoga je neophodno bilo da se obezbijede nove količine vode za sistem, što se prvenstveno odnosi na izvorište Grabski mlini koji bi djelimično ’ugasili žeđ’. Ali čak i nakon uvođenja izvora Grabski mlini u sistemu bi na kraju planskog perioda deficit bio K=39,6 l/s. Ova količine vode nije prevelika i problem nedostatka vode bi se lako rešio uključivanjem novih izvora. Potrebno je izgraditi sistem snabdijevanja sa izvora Grabski mlini do distributivne mreže u Vojkovićima. Takođe je potrebno pristupiti istraživanju i pronalaženju novih količina vode na području opština Istočna Ilidža i Istočno Novo Sarajevo, kao i na području Trnova.
Bilo je neophodno odmah započeti istraživanje u ovoj oblasti oko Grabskih mlina, a paralelno sa ovim istragama trebalo je raditi i neke istrage u opštinama Istočna Ilidža i Istočno Novo Sarajevo.
Osim toga, Kasindolska rijeka se takođe mogla iskoristiti za uvođenje u sistem vodosnabdijevanja, a s obzirom da je žrtva izgradnje mini- hidroelektrana teško da je dalje upotrebljiva.
“Novo izvorište Vrelo bolničkog vodovoda zahvata se u slivu Kasindolskog potoka uzvodno od bolnice na udaljenosti od oko 5.000 m. U ovom izvoru moguće je uspostaviti zaštitnu zonu i njena voda odgovara zahtjevima propisanim za vodu za piće, tj. izvor Vrelo je uključen u vodni bilans. Minimalni kapacitet izvora je 5 lps. Kvalitet vode na ovom izvorištu je u skladu sa vrednostima i važećim standardima kvaliteta vode, pa se shodno tome sprovodi samo hlorisanje vode, kao prevencija”, navedeno je u pomenutoj studiji.
Kasindolska rijeka tokom izgradnje mHe
Sve su ovo nadležni znali još prije deset godina, da postojeći sistem vodosnabdijevanja treba unaprijediti i da Gradu prijete redukcije vode, dok su istovremeno vršili prekomjerna zapošljavanja stranačkih kadrova. Niko nije preuzeo odgovornost za loše rukovođenje sistemom vodosnabdijevanja, a umjeso toga građanima su se servirala svakojaka opravdanja.
“Globalna promjena klime, intenzivna sječa šume i izgradnja na širem području Jahorine i Trebevića (odakle Tilava dobija vodu), uticali su na smanjenje kapaciteta izvorišta. Prethodnih decenija smanjivan je dotok vode u podzemlje, a sve to utiče na izdašnost vrela”, govorili su nadležni prošle godine tokom redukcije vode izuzimajući glavni faktor nestašice, ljudski.
Protest građana koji su se usudili izaći na ulicu tražeći ono osnovno za život- vodu, gradonačelnik Istočnog Sarajeva Ljubiša Ćosić i načelnik opštine Istočno Novo Sarajevo Jovan Katić okarakterisali su kao “politički motivisan”, jer izgleda da ne pijemo svi ni istu vodu u BiH.
Dakle, još uvijek se nije pristupilo ozbiljnom rješavanju problema vodosnabdijevanja Istočnog Sarajeva dok se istovremeno povećava broj korisnika, a građani će opet biti prinuđeni “čekati da kiša padne” da bi se na taj način riješila nestašica vode.
Protest građana 05.10.2021.
Autor: Sanja Vasković
