Vlada Republike Srpske krije od javnosti na koji način je, prije nekoliko mjeseci, podijelila 464.047 maraka za dvije minimalne plate radnicima Opštine Bileća. Novac je, pod nepoznatim uslovima, izdvojen iz Kompenzacionog fonda RS, a umjesto na račun Opštine, uplaćen je direktno na lične račune radnika. Sagovornici “Direkta” smatraju da je novac dat protivzakonito i da su javna sredstva ponovo zloupotrebljena za kupovinu naklonosti potencijalnih glasača u izbornoj godini.
Piše: Jelena Denda Borjan
Samo 20 dana prije nego je Vlada zvanično odlučila da “finansijski pomogne” Opštinu Bileća, premijer RS Radovan Višković u Trebinju je izjavio da će to uraditi kako bi pokazao da je njegov odnos prema svim građanima isti, bez obzira na njihovu stranačku pripadnost.
“Zadužio sam ministarku finansija da kontaktira sa nekim iz Opštine da pripreme dokumentaciju da im pomognemo da prevaziđu svoje probleme. To govorim da ne bi bilo da je predsjednik Vlade došao samo u Grad Trebinje, gdje je gradonačelnik iz SNSD-a, a zaobilazi lokalne zajednice u kojima je neki drugi načelnik. Moj odnos je isti prema svima”, kazao je tada Višković.
Vijest o zvaničnoj odluci Vlade da “spasi” bilećke radnike prvi su pompezno objavili režimski mediji, ali tada je rečeno da je Upravni odbor Кompenzacionog fonda RS odobrio ukupno 445.981,35 maraka.
“Biće isplaćena najniža novembarska i decembarska bruto plata zaposlenim u Opštinskoj upravi i u nižim potrošačkim jedinicama Opštine Bileća”, naveli su mediji.
Međutim, u jedinom odgovoru koji je “Direkt” dobio iz Ministarstva otkriveno je da je Bileći dato oko 18.000 maraka više, odnosno tačno 464.047,56 КM. Ispostavilo se da je Ministarstvo napravilo pogrešan obračun, pa su radnici za prošlogodišnje plate umjesto 540 KM, dobili minimalac od 590 KM za koji je odluka stupila na snagu tek 1. januara ove godine. No, to je samo jedna od stvari u ovoj priči koje je Ministarstvo uradilo mimo zakona, zbog čega je, prema našim saznanjima, Opštinska uprava imala velike poteškoće da rasknjiži sporne plate.
Između ostalog, Vlada je plate uplatila direktno na privatne tekuće račune radnika Opštine Bileća. Damjan Ožegović, iz Transparensi internešnala BiH, za “Direkt” kaže da je tako zakon prekršen, jer iako je i Vlada javni organ, Opština Bileća je, kao podnosilac zahtjeva, ta koja bi trebalo da bude zadužena za raspodjelu sredstava koja je tražila.
“Osim toga, upitno je na koji način će se riješiti ne samo porezi, već i doprinosi tim radnicima, da li će njima biti ovjerene knjižice za ta dva mjeseca, da li će im biti povezan staž pri odlasku u penziju. To je već nekoliko problema ukoliko to nije plaćeno kako bi trebalo. A Kompenzacioni fond sigurno nema ovlaštenja da izmiruje tu vrstu davanja, odnosno poreze i doprinose za radnike”, jasan je Ožegović.
Istraživanje našeg portala pokazalo je da je Ministarstvo finansija, ipak, uplatilo pripadajuće doprinose na minimalnu platu. Da je sve urađeno “ad hoc” pokazuje i činjenica da je Odjeljenje za finansije Opštine Bileća čekalo mjesec i po dana da Ministarstvo pošalje instrukcije za knjiženje dobijenih sredstava. Probleme Odjeljenju za finansije napravilo je i to što je uplaćen minimalac od 590 maraka, pa su zbog viška novca morali da vrše obustave na plate.
“Za određeni broj radnika kojima je neto plata manja od minimalca iz 2022. godine, vršena je obustava od sljedeće obračunske plate”, pojasnili su za “Direkt” u Opštinskoj upravi Bileća.
Opštini je tako, na kraju, ostao višak novca, ali i dug za poreze i ostatak doprinosa za novembarsku i decembarsku platu koji su isplatili u junu ove godine.
Ministarstvo krije pravni osnov za dodjelu i isplatu novca
Uplaćivanjem novca na tekuće račune radnika, umjesto na račun Opštine, Ministarstvo je svjesno izbjeglo mogućnost da on ode za dugove povjeriocima, dobavljačima ili Poreskoj upravi, jer je opštinski račun bio u blokadi. Ekonomista Zoran Pavlović smatra da je to pokazatelj da Vlada nije postupila u skladu sa standardima i normativima koji bi morali da postoje kada se daje finansijska pomoć opštinama.
“Vlada je vjerovatno napravila izuzetak u želji da dobije na vremenu, a da se radnicima na neki način isplati ono što im pripada. Ona se ponaša na jedan dosta neobičan način gdje problem rješava ad hoc, a ne razmatra da li je to po zakonu, da li tako treba i da li treba promijeniti propise kako bi se takva jedna potreba legalno realizovala. Vlada isplaćuje novac kako joj padne na pamet, vjerovatno zato što nema drugi način da reaguje u datom trenutku”, kaže Pavlović za naš portal.
Sličnog je stava i Damjan Ožegović iz Transparensi internešnala BiH.
“Kompenzacioni fond je nasljednik Fonda solidarnosti, pa oni očigledno imaju ovlaštenje da daju novac, ali o tome odlučuju na veoma netransparentan način budući da ove odluke nisu nigdje objavljene i da je Upravni odbor taj koji daje saglasnost za isplatu određenim kategorijama prema njihovim zahtjevima. Dakle, vjerovatno ne postoje razvijeni neki konkretni mehanizmi odlučivanja, odnosno, ne pravi se pravilna i pozitivna selekcija onih kategorija građana, zaposlenih, nezaposlenih, nebitno, bilo kojih kategorija stanovništva kojima se novac daje”, smatra Ožegović.
Ove tvrdnje potkrepljuje i činjenica da Ministarstvo finansija mjesecima ćuti na zahtjeve “Direkta” da nam dostavi pravna akta kojima je regulisan rad Kompenzacionog fonda, kao ni njegove zaključke na osnovu kojih su dodijeljena novčana sredstva Opštini Bileća. Ministarstvo ove zaključke nije dostavilo ni Odjeljenju za finansije Opštine Bileća iako su ih tražili.
“Neregularno, nerazumno i nesistemski”
Apsurdno ili ne, tek Ožegović objašnjava da je za kontrolu nad Kompenzacionim fondom zaduženo upravo Ministarstvo finansija, pa je u ovom slučaju ono koje treba da reaguje i da putem svojih inspekcija ispita načine davanja, odnosno isplatu spornog novca.
Ekonomski analitičar Zoran Pavlović stanovišta je da je najgore u svemu to što nadležni nisu analizirali situaciju u kojoj se Opština Bileća nalazi, već se novac daje kako bi se riješio trenutni problem ili samo jedan njegov dio.
“Dakle, niko nije analizirao zašto je do toga došlo, šta činiti da se takva situacija ne ponovi, kako dovesti potencijalne investitore. To što sad Vlada radi je ad hoc pred buduće izbore da se očuva kontinuitet rada, a šta i kako sutra ili preksutra, za to još nema odgovora. Prva stvar koju bi Ministarstvo moralo da uradi je da angažuje eksperte da pretresu način rada, funkcionisanje, finansiranje, izvore i ostalo za opštinu, jer postoje razlozi zbog kojih ona pravi toliki dug. Kolika je to Opština ako pola miliona treba za dvomjesečnu platu? Analizom se mora utvrditi kako može funkcionisati opština, sa koliko ljudi, sa kojim troškovima, jer ako nemamo tu analizu, onda je ovo sve samo liječenje posljedice, a ne uzroka. Sve to je neregularno, nerazumno i nije sistemski”, zaključio je Pavlović za “Direkt”.
