Prirodnim biserima Šipova prijeti ekološka katastrofa. Mini hidroelektrane protiv bistrih rijeka. Vlast fingira zabrinutost ili tvrdi pazar s graditeljima MHE. Načelnik Kovač „svemoćan“, osim ako mu se drugačije ne isplati.
Piše: Miljan Kovač
Pliva, Janj, Sokočnica, Lubovica i Volarica, pet je rijeka koje Šipovo i okolinu izdvajaju kao prirodni biser s izuzetnim turističkim potencijalima. Stanovnici ovog kraja će vas s ponosom ponuditi čašom vode iz Plive, jedinstvene rijeke iz koje se bez brige može piti.
Nažalost, sve manje je optimizma da će tako i ostati.
Interesi moćnika, želje tajkuna za brzim bogaćenjem, nemar vlasti razlozi su zbog kojih bi Šipovo u skoroj budućnosti umjesto ovim prirodnim blagom moglo da se „pohvali“ brojnim mini hidroelektranama (MHE) od kojih će korist imati pojedinci, a štetu trpjeti svi.
Vidi se to na primjeru MHE „Glavica“ na rijeci Plivi, kojoj je Regulatorna komisija za energetiku RS (REERS) 14. maja ove godine dodijelila dozvolu za obavljanje djelatnosti proizvodnje električne energije.
Da bi bila sagrađena, uništeno je stanište ribe i drugog riječnog živog svijeta. Raskopano je najmanje dva kilometra obale, produbljeno riječno korito.
Šteta je ogromna – korist za zajednicu nikakva. Ako budu izgrađene i preostale MHE za koje su dodijeljene koncesije na području Šipova, neće se više govoriti o šteti nego o katastrofi.
Sudeći po stavu lokalnih vlasti, katastrofa je na pragu.
Načelnik te opštine Milan Kovač ne vidi ništa sporno u izgradnji planiranih MHE. Štaviše, on će zahvaljući isposlovanom ovlaštenju od skupštine opštine, lično o tome davati mišljenje.
Takvu moć nije imao, kada se odlučivalo o izgradnji MHE „Glavica“, čemu se otvoreno protivio i on i lokalna vlast. S pravom, naravno. Ali očito iz nekih njemu znanih razloga, s obzirom da je sada, kada ta MHE ima dozvolu za rad uveliko revidirao svoje mišljenje.
„Ne radi se o brizi za životnu sredinu i za dobrobit zajednice, već isključivo o ličnim interesima i sukobu oko istih. Da nije tako onda bi zaustavili dalje uništavanje rijeka“, kažu u Šipovu.
Nije ovo prvi slučaj da je vlast RS dozvolila devastaciju prirodnog bogatstva zarad interesa pojedinaca. Ipak, čudi ponašanje lokalne vlasti.
U slučaju Šipova, to se posebno odnosi na načelnika opštine Milana Kovača.
Istina, glavnu riječ pri izgradnji MHE, od dodjele koncesije do dozvole za rad, daju entitetske vlasti.
Mišljenje lokalne zajednice nije presudno, međutim, kada je u pitanju Milan Kovač, jedna od najuticajnijih ličnosti vladajuće stranke u Republici Srpskoj, onda važe „malo drugačija“ pravila.
Zahvaljući političkim, poslovnim, ali i prijateljskim vezama s liderom SNSD-a Miloradom Dodikom uspio se čvrsto politički pozicionirati. Takva pozicija mu je, bez sumnje, pomogla i u razvoju privatnog biznisa, a sve zajedno omogućilo neprikosnovenu moć u opštini na čijem je čelu.
Milan Kovač, foto: Srpska info
Međutim, ni to nije bilo dovoljno da osnivača „BBB“, Zorana Lujića, zaustavi u izgradnji MHE u čemu su Kovač i lokalna vlast, bar deklarativno, istrajavali.
U nastojanju da obeshrabre investitora „BBB“ d.o.o. u realizaciji ovog projekta odbornici skupštine opštine su 2018. godine usvojili i odluku kojom je cijena komunalne takse na godišnjem nivou podignuta na čak 100 000 KM.
Investitor je međutim, uplatio samo 100 KM takse i nastavio s realizacijom započetog posla.
Poreska uprava nije reagovala na prijavu opštine.
Lujić: Tačno je da se muti voda
Koliko su zaključci skupštine opštine, kojima je dovođena u pitanje izgradnja MHE, razljutile Zorana Lujića, najbolje govori pismo koje je u ime njegove firme opštinskom rukovodstvu 8.11.2018. godine uputio njegov sin, direktor „BBB“ d.o.o. Darko Lujić.
Ne birajući riječi, Lujić je u „osebujnom“ stilu, između ostalog, odgovorio:
„Možda se od strane građana mogu staviti neke primjedbe na rad izvođača radova, ali i tu se ne bismo mi kao investitor složili s primjedbama. Tačno je da se muti voda i da se prlja put, ali bilo bi primjerenije reći da se investitor i izvođač muče da nešto sagrade i ostave u Šipovu, nego da mi nekom nešto smetamo“.
On se pohvalio i onim „što još niko nije vidio“
„Kada smo prijavili gradilište u opštini, bila su prisutna 3 inspektora. Rekli su, otkako mi radimo ovdje, mi ovo još nismo vidjeli“.
Kovač – „jedan za sve“
Skupština opštine Šipovo je 25.4.2019. godine donijela odluku kojom je pravo da daje mišljenje o izgradnji MHE u ime opštine prepušteno načelniku.
„Ovlašćuje se načelnik opštine Šipovo da o pojedinačnim zahtjevima za izgradnju malih hidroelektrana instalisane snage od 250 kW daje mišljenje u ime jedinice lokalne samouprave“, navodi se u ovoj odluci.
Prenos nadležnosti sa skupštine opštine na jednog čovjeka ipak nije bio od velike koristi Kovaču.
Kovač, međutim, danas tvrdi da nikada nije bila namjera zaustaviti izgradnju MHE „Glavica“.
„Mi smo reagovali u smislu da treba biti potpuna sva dokumentacija. To je sada završeno i nije u nadležnosti opštine“, izjavio je kratko za naš portal.
Za razliku od njega, predsjednik Skupštine opštine Šipovo Milan Plavšić ne krije da od MHE Šipovo ima više štete nego koristi.
„Koliko možemo vidjeti po budžetu opštine, mi nikakve koristi od toga nemamo“, kaže Plavšić.
I on i Kovač, međutim, tvrde da nemaju ništa protiv izgradnje preostalih MHE na Plivi i Janju, uz tvrdnju da one neće nanijeti nikakvu štetu.
Jasno je da opštinskom rukovodstvu nije na prvom mjestu briga o životnoj sredini i prirodnim ljepotama kojima Šipovo obiluje, a koje su ozbiljno ugrožene.
Briga ili pazar
Postavlja se logičko pitanje zašto se onda na udaru našao samo Lujićev projekat MHE „Glavica“.
„Radi se o tvrđenju pazara, da su imali ozbiljnu namjeru da zaustave uništavanje Plive, onda bi to i uradili“, tvrdi naš sagovornik iz lokalnog parlementa, koji je želio ostati anoniman.
Kako tvrdi, riječ je o suprotstavljenim poslovnim interesima između dvije interesne grupe koje neprikosnoveno godinama vladaju Šipovom bogateći se na račun prirodnih bogatstava ovog područja. Nasuprot Kovaču i SNSD-u je nakadašnji veteran SDS-a (danas nejasnog političkog opredjeljanja) Stevan Medić.
Kovač i Medić se preko svojih privatnih kompanija bave istim poslom – eksploatacijom drvnih sortimenata nekontrolisanom sječom šuma, što je i jednom i drugom omogućilo basnoslovno bogatstvo.
I jedna i druga struja, zahvaljući prije svega finasijskoj moći, bez obzira na formalno političko opredjeljenje imaju jake veze u vrhu RS.
Osim Medića, jaku poziciju Lujiću omogućava i partnerstvo a mostarskim tajkunom Ilijom Vrljićem, vlasnikom firme „Mo Herc“.
„Mo herc“ je u međuvremenu postao vlasnik 90 % udjela u firmi „BBB“ koju je Lujić osnovao, a time i vlasništva u MHE „BBB“.
Ilija Vrljić je blizak saradnik Dragana Čovića, lidera HDZ-a i jedan od ključnih ljudi u toj stranci u Mostaru. Poznat je kao ratni komandant jedne od jedinica HVO-a, a njegova firma je izgradila i „spomen groblje“ u mjestu Bili kod Mostara za ustaše i njihove simpatizere koji su 1945. stradali u sukobu s partizanima.
Direktor sada zajedničke firme u kojoj je Lujić zadržao 10 % je njegov sin Darko Lujić.
Uprava MHE „Glavica“ je zvanično premještena u Jajce, čime opštini Šipovo od ovog objekta na njenom području praktično ne pripada ništa.
Sa „zaleđem“ kakvo ima, Lujić je očito bio „pretvrd orah“ i za moćnog Kovača.
Ovlaštenja koja mu je dala opština, da u njeno ime daje mišljenje o izgradnji MHE, daju ipak Kovaču moć, koju će on bez sumnje znati iskoristiti.
Naravno, ukoliko u ovom entitetu ne prevlada svijest, da interes nijednog pojedinca nije iznad interesa društva i da se konačno zabrani gradnja mini hidroelektrana.
