Bilećko jezero jedna je od najvećih vještačkih akumulacija na Balkanu, no sa sigurnošću ne možemo tvrditi da je i najveća, kako to godinama uvjeravaju brojni mediji u svojim objavama. Od Bilećkog jezera veće je, na primjer, Đerdapsko jezero, koje se nalazi na Dunavu u istočnoj Srbiji. Ovo jezero jednim svojim dijelom izlazi iz okvira Balkanskog poluostrva i nalazi su u Rumuniji, koja pripada srednjoj Evropi.
Izvještavajući o Bilećkom jezeru i životu u i oko njega te njegovom značaju u oblasti energetike, mediji su skloni da ga neupitno karakterišu kao “najveće vještačko jezero na Balkanu”. Zbog toga i ne čudi što je priča o Bilećkom jezeru kao najvećem vještačkom jezeru na Balkanu široko rasprostranjena i kod stanovnika istočne Hercegovine.
Tako na primjer Herceg televizija iz Trebinja u objavi Hercegovačko more: Najveće vještačko jezero na Balkanu dobija plažu Bilećko jezero nedvosmisleno naziva “najvećim vještačkim jezerom na Balkanu”.
Portal “Agroklub” u svom tekstu iz 2021. godine navodi isto – Bilećko jezero osim što je najveće vještačko jezero na Balkanu, veoma je bogato ribom koja je izuzetnog kvaliteta.
I javni medijski servis Republike Srpske u svom prilogu iz avgusta 2020. godine Bilećko jezero naziva “najvećom vještačkom akumulacijom na Balkanu”. U nekoliko drugih objava, RTRS se “ogradio” sintagmom “jedno od najvećih vještačkih akumulacija”.
Na Facebook stranici Republic of Srpska – Visit Srpska, koja pripada Turističkoj organizaciji Republike Srpske, u objavi od 31.8.2021. godine, takođe možemo naći tvrdnju da je Bilećko jezero najveće vještačko jezero na Balkanu.
Na zvaničnom Twiter nalogu Turističke organizacije Grada Trebinja u objavi iz jula 2019. godine navedeno je, takođe, da je Bilećko jezero najveća vještačka akumulacija na Balkanu.
Neki korisnici na društvenim mrežama otišli su čak i korak dalje, pa su ustvrdili da je Bilećka akumulacija najveća u Evropi.
Slične su tvrdnje iznošene i za druga akumulaciona jezera u Bosni i Hercegovini. Tako se, recimo, u medijima i na društvenim mrežama može pročitati da je Buško jezero, koje se nalazi na teritoriji Kantona 10, najveće vještačko jezero u Evropi.
Šta su činjenice?
Na zvaničnoj stranici Hidroelaktrana na Trebišnjici (HET) navedeno je da je Bilećko jezero jedna od najvećih vještačkih akumulacija na Balkanu. Dakle, ne tvrdi se da je u pitanju najveća akumulacija, već jedna od najvećih.
Nadalje, navedeno je da je jezero nastalo izgradnjom brane Grančarevo 1968. godine, na osamnaestom kilometru nizvodno od rijeke Trebišnjice. Takođe, kako stoji na zvaničnom sajtu HET-a, ova akumulacija se nalazi na nadmorskoj visini od oko 400 metara i zapremina mu je oko 1,28 milijardi kubnih metara, dužina 18 kilometara, dok je širina tri-četiri kilometra. Površina jezera, prema javno dosupnim podacima, iznosi oko 33 km², zavisno od vodostaja.
Na stranici Hrvatske Elektroprivrede, Buško jezero se takođe opisuje kao “jedno od najvećih u Evropi” i navodi se da je njegova zapremina 800 miliona kubnih metara, a površina 57 km2. Po površini je, dakle, veće od Bilećkog jezera, ali je po zapremini značajno manje.
Istovremeno, na stranici Elektroprivrede Srbije naveden je podatak da je maksimalna zapremina Đerdapskog jezera oko 2,8 milijardi kubnih metara, što znači da je zapreminom znatno veće od oba ova jezera. Površina ovog jezera takođe je značajno veća i, prema javno dostupnim podacima, iznosi 253 km². Đerdapsko jezero nastalo je 1972. godine prilikom izgradnje hidroelektrane Đerdap 1.
Dakle, na Balkanu postoji barem jedna vještačka akumulacija koja je veća od Bilećkog jezera. Što se tiče vještačkih akumulacija u Evropi, nijedno od pomenutih jezera nije najveće akumulaciono jezero.
Recimo, Rubinsko jezero koje se nalazi u Rusiji, značajno je veća akumulacija od svih takvih jezera u ovom dijelu Evrope.
Dr Dragoslav Banjak pojašnjava da je prilikom poređenja veličina vještačkih akumulacija zapremina mnogo važniji parametar od, recimo, površine.
“Zašto je zapremina posebno važna? Zato što se vještačke akumulacije najčešće koriste ili za vodosnabdijevanje ili za proizvodnju električne energije, a tu upravo količina vode ima ključnu ulogu. Vještačke akumulacije se ne koriste toliko često za turizam, jer zbog intenzivnog korištenja nivo vode u njima jako varira, pa nije podesno da se tu izgrađuju plaže. Zato je zapremina mnogo važnija nego površina”, navodi Banjak i pojašnjava da je zapremina Đerdapskog jezera diskutabilna, jer je teško odrediti zapreminu vode kada se akumulacija formira u riječnom koritu.
“Kod bilećke akumulacije je daleko jednostavnije odrediti zapreminu vode, jasno se uočavaju konture jezera, a kod Đerdapa je to mnogo teže, jer je akumulacija formirana bukvalno u riječnom koritu i onda se, prema nekim kriterijumima koji nisu toliko egzaktni, određuje zapremina. Ako se smanji oticanje iz akumulacije, nivo vode u tom jezeru može da raste, tako da se vjerovatno zapremina ocjenjuje po maksimalnoj koti koja se smije akumulirati”, pojašnjava.
Kada je u pitanju pozicija Đerdapskog jezera, Banjak smatra da bi najpravilnije bilo reći da je u pitanju “akumulacija na granici”.
“Ako se uzme bilo koji udžbenik geografije onda se Dunav na tom prostoru smatra granicom između Balkanskog poluostrva i srednje Evrope, tako da ako je bilo koja akumulacija formirana na Dunavu, onda je možda najpravilnije reći da je u pitanju akumulacija na granici”, navodi on.
Banjak na kraju zaključuje da veličina Đerdapskog jezera ne umanjuje značaj zapremine vode koja je akumulirana u Bilećkom jezeru, “pogotovo što je bilećka akumulacija formirana u specifičnim geološkim uslovima, gdje je pravi izazov napraviti neki hidrotehnički objekat, a ne ovakav sistem koji je napravljen i koji se dorađuje”.
