Građanska inicijativa Spasimo Dobrinju i sporna urbanistička i građevinska dozvola Kantona može ukinuti rješenje opštine, FBiH može zaustaviti gradnju benzinske pumpe, rezervoara za kerozin, samouslužne autopraonice i hotela u blizini stanova
Piše: Rubina ČENGIĆ
Stanovnici sarajevskog naselja Dobrinja smatraju da ih objekti koji se grade u blizini njihovih stanova i Međunarodnog aerodroma Sarajevo ugrožavaju zdravstveno, sigurnosno i ekološki.
– Ekološki – jer je ugrožena voda za piće, a mjesto gradnje pripada trećoj vodozaštitnoj zoni. Tu se ništa ne bi smjelo graditi jer se vodom s tog lokaliteta snabdjeva cijeli grad. Sigurnosno – jer uvijek postoji mogućnost eksplozije skladišta kerozina i zdravstveno – jer propisi kažu da skladišta u blizini naseljenih mjesta ne smiju imati zapreminu veću od 300 metara kubnih, a njihov je 1.200 kubika, a osim toga isparenja koja postoje prilikom pretakanja su opasna po zdravlje – pojašnjava jedna od stanovnica Dobrinje.
Ni nju ni komšije nije umirilo to što je načelenik Opštine Novi Grad Sarajevo Semir Efendić na jednom od protestnih okupljanja građana rekao da „ne zna odakle briga da će pući nešto što nigdje u svijetu nije puklo i da će im na kraju skladište i eksplodirati jer oni sami to prizivaju“. Kaže da ih mnogo više zabrinjava što načelnik Efendić u javnim istupima, namjerno ili slučajno, zaboravlja da kaže da je gradnja u neposrednoj blizini stambenih zgrada, nego se uvijek fokusira na blizinu Međunarodnog aerodoma Sarajevo.
Dok se radovi u Dobrinji intenzivno odvijaju i do kasno u noć i nakon što je Opština Novi Grad Sarajevo odbila zahtjev za obnovu postupka za izdavanje urbanističke dozvole, ministar za okoliš u Vladi kantona Sarajevo Enver Hadžiahmetović kaže da su „oni okolinsku dozvolu izdali na osnovu tri ranije izdata i ovjerena dokumenta (Agencije za vodno područje rijeke Save, Ministarstva privrede u Vladi KS i Opštine Novi Grad Sarajevo)“.
Ministar ne baca grah
– Mi smo se vodili do tada izdatim dokumentima na koja je neko stavio pečat i potpis i ako bilo ko u nizu prije nas nađe grešku u svom postupku – mi ćemo izvršiti reviziju naše odluke – kaže Hadžiahmetović uz glasan smijeh i opasku da smo zakasnili s pitanjem.
Na pitanje da li je možda olako vjerovao onima koji su prije njega dali saglasnosti i dozvole kaže da „ne baca grah, nego gleda potpise i pečate“.
Iz Tužilaštva kantona Sarajevo sredinom maja 2022 su rekli da „provjeravaju navode iz prijave“.
– Obzirom da se radi o koruptivnim krivičnim djelima, s ovim predmetom se intenzivno postupa u cilju utvrđivanja da li ima elemenata krivičnog djela. Kada bude donesena tužilačka odluka, javnost će biti blagovremeno informisana – pišu u svojim odgovorima iz Tužilaštva KS.
Stanovnici Dobrinje vjeruju da će konačno rješenje biti u njihovu korist. Opcija je više – da će gradnja biti zaustavljena ili objekti srušeni ili da, ako i budu izgrađeni, neće dobiti upotrebnu dozvolu. Postoji i mogućnost da će upotrebna dozvola, ako je i dobiju biti poništena, ali se pribojavaju da će investitor na kraju biti obešćen javnim, dakle njihovim novcem!
Podsjećanja radi, u toku je gradnja benzinske pumpe, rezervoara za kerozin, samouslužne autopraonice i hotela.
Nakon uvida u dokumentaciju, stanovnici okupljeni u neformalnu grupu građana pod nazivom „Spas u zadnji čas – spasimo Dobrinju“smatraju da je Opština Novi Grad investitoru, a to je HifaOil d.o.o. nezakonito dodijelila urbanističku dozvolu prije nego su imali okolinsku i građevinsku dozvolu. Građani tvrde da je Opština nenadležna u ovom slučaju jer je lokacija gradnje u nadležnosti Ministarstva prostonog uređenja u Vladi FBiH. Dodaju i da je načelnik urbanisitčku saglasnost dva puta mijenjao povećavajući površinu za gradnju bez provođenja zakonom predviđene procedure.
Zbog svih saznanja su krajem 2021. godine Tužilaštvu kantona Sarajevo podnijeli krivičnu prijavu protiv Efendića, Alena Zorlaka, Anela Dramalije, NN službenika Opštine Novi Grad Sarajevo, a kasnije i protiv kantonalnih ministara Envera Hadžiahmetovića i Adnana Delića, te Harisa Ališehovića i nekoliko osobaiz Agencije za vodno područje rijeke Save.
Ova neformalna grupa građana od septembra 2021. provodi različite aktivnosti pokušavajući da stvori javni pritisak na Opštinu Novi Grad da preispita izdata rješenja i poništi ih u interesu javnosti. Tvrde da „ukoliko bi na spornoj lokaciji bila zagađena voda – cijelo Sarajevo bi bilo bez vode“. U proteklim mjesecima je na nivou Opštine, kantona Sarajevo i Parlamenta FBiH postavljeno i više poslaničkih pitanja s ciljem rasvjetljavanja situacije.
– Pronašli smo jasne dokaze za proglašenje urbanističke saglasnosti, a samim time i dozvole za građenje ništavnim i Opštini predložili obnovu postupka izdavanja urbanističke saglasnosti – pojašnjava Adi Škaljić, vijećnik u Opštini Novi grad.
Naime, zajedno sa zastupnicom u Parlamentu FBiH, inače arhitekticom – urbanisticom Nasihom Pozder, analizirao je dostupnu dokumentaciju i odgovore na poslanička pitanja na ovu temu.
Tako su Pozder i Škaljić utvrdili da: „stručno mišljenje Zavoda za planiranje razvoja Kantona Sarajevo na koje se poziva Opština Novi Grad nije pozitivno stručno mišljenje; u urbanističkoj saglasnosti nedostaje saglasnost za izgradnju najvažnijeg objekta unutar kompleksa – terminala (depoa) za skladištenja avionskog goriva koje izdaje Ministarstvo prostornog uređenja u Vladai FBiH; hotel koji je dio kompleksa ne smije biti izgrađen na prostoru koji Urbanistički plan Grada Sarajeva tretira kao zonu saobraćajne i energetske infrastrukture i da urbanistička saglasnost sadrži saglasnost koju je izdao Međunarodni aerodrom u Sarajevu, javno preduzeće koje nije nadležno za izdavanje tog dokumenta.“
– Ovo saglasnost treba staviti pod navodnike jer u prepisci sa općinskom službom direktor JP Međunarodni aerodrom Sarajevo navodi sljedeće: JP Međunarodni Aerodrom SARAJEVO, kao aerodromski operator, a u skladu sa Zakonom o civilnom zrakoplovstvu i Pravilnikom o aerodromima, nema nikakvu nadležnost za izdavanje tražene saglasnosti – pojašnjava Škaljić.
On cijeni da bi i cijeni da bi „ovako obrazložen i argumenovan prijedlog za obnovu upravnog postupka gradnje terminala za avionsko gorivo u Bernu ili Štokholmu značio proglašenje ništavim svih dozvola i saglasnosti, prekid gradnje i naredbu za hitno vraćanje zemljišta u prijašnje stanje“.
Istovremeno naglašava da se u urbanističkoj saglasnosti i odobrenju za građenje navodi da se sporni kompleks prostire na manje od 10.000 metara kvadratnih dok je iz dokumentacije investitora vidljivo da je to 11.200 metara kvadratnih.
– Prema Zakonu o prostornom uređenju KS za ovu površinu investitor treba podnijeti zahtjev za urbanističku saglasnost Ministarstvu prostornog uređenja KS. Međutim, pregledom dokumentacije to Ministarstvo je ocijenilo da se kompleks rasprostire na manje od 10.000 kvadrata proglasivši Opštinu Novi Grad Sarajevo nadležnom za izdavanje urbanističke saglasnosti. Zaista mi je nejasno kako se desila tolika razlika u računanju korisne površine – pita se Škaljić.
Aktivisti tvrde da je Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva u novembru 2021. godine, nakon što su im se obratili, Ministarstvo privrede KS i Agenciju za vodno područje rijeke Save upozorilo na niz propusta napravljenih u opštinskim i kantonalnim službama prilikom izdavanja saglasnosti i dozvola i zatražili njihovo povlačenje što je za stanovnike Dobrinje dokaz da su u pravu.
– Ova površina gdje HifaOil sada gradi je Prostornim i Urbanističkim planom predviđena kao kompleks Aerodroma i tamo nikakvu nadležnost nemaju ni Kanton, ni Opština Novi Grad. Ta površina je prostorno-planskom dokumentacijom ocijenjena kao površina od višeg značaja i od interesa za Federaciju BIH. Tako o njoj mogu odlučivati institucije na nivou FBiH, sve da je riječ i o površina od jednog milimetra kvadratnog – upozorava jedan stanovnik Dobrinje i naglašava da je „u dopisu Ministarstva prostornog uređenja FBiH jasno navedeno da je prostor namjenjen za proširenje aerodroma i da se to mora uzeti u obzir“.
– Samo je Ministarstvo prostornog uređenja FBiH moglo izdati urbanističku saglasnost za gradnju na ovom lokalitetu – kaže jedan od stanovnika Dobrinje.
Martić: Ja sam ministar i politička ličnost
Ministar za okoliš u Vladi FBiH Josip Martić za Interview.ba kaže da zna da su nezadovoljni građani dolazili u Ministarstvo, ali da se on lično nije sreo s njima, nego pomoćnici ministra i eksperti.
– Da smo mi nadležni mi bismo to mogli dovesti u red, mogli bismo, ako bi nam se obratila nadležna inspekcija s nalazima iz kojih proizilazi da tamo postoji problem, obustaviti tu gradnju ili poništiti rješenja. I ranije smo na isti način zaustavljali nekoliko investicija širom FBiH – u Goraždu, u Krajini…. Inspekcijska tijela moraju utvrditi da postoje problemi. Ali ja lično ne znam detalje, nisam ja tu da vodim računa o tome, ja kao ministar sam politička ličnost – kaže Martić.
I bivši ministar prostornog uređenja, građenja i zaštite okoliša u Vladi Kantona Sarajevo, arhitekta Faruk Kapidžić smatra da je gradnja kerozinskog skladišta u neposerdnoj blizini Aerodroma nedopustiva.
– Sutra iz Aerpodroma mogu reći da njihov terminal nije dobar i da će koristiti samo terminal privatnog vlasnika što otvara prostor za korupciju. Nisu smjele biti izdatei urbanisitčka i okolinska dozvole, to se da lako riješiti, ali tamo rade kako rade – rekao je Kapidžić gostujući u programu TV KS u oktobru 2021.
Iz Opštine Novi Grad tokom četiri sedmice nisu odgovorili na naša pitanja: koja dokumenta je Opština Novi Grad izdala kompaniji HIFA za ovu gradnju; na bazi čega ste izdali te dozvole; kako izgleda postupak ocjene javnog interesa ili interesa i sigurnosti građana u ovakvim slučajevima; pretpostavljam da znate da postoje analize koje pokazuju da su službe Opštine Novi Grad u ovom slučaju pogrešno tumačile ili primijenile akta drugih institucija – smatrate li da postoji mogućnost takve greške u postupku izdavanja određenih odobrenja kompaniji HIFA Oil; građani su podnijeli krivičnu prijavu protiv nekoliko osoba među kojima su načelnik Opštine Novi Grad i još neki opštinski službenici i dok taj proces traje HIFA neometano gradi sporni objekt – šta ako u konačnici sud utvrdi da su sporne dozvole zaista nevažeće.
Umjesto toga načelnik Efendić je krajem decembra prošle godine na svom FB profilu napisao osvrt na ovu temu:
– Više od dva mjeseca grupa aktivista takozvane Naše stranke vodi javnu kampanju kojom dezinformiše javnost o navodnom ugrožavanju vode za piće zbog izgradnje kompleksa hotela, spremnika za avionsko gorivo i benzinske pumpe uz aerodrom Sarajevo. Laž je da ova investicija na bilo koji način ugrožava vodu za piće. Nalazi se daleko izvan obuhvata zaštite vodozahvata u kojem je zabranjena gradnja. Kompletan aerodrom sa svim pratećim sadržajima između kojih je i postojeće zastarjelo skladište avionskog goriva nalazi se u trećoj vodozaštitnoj zoni definisanoj odlukom iz 1987. godine i njome nije zabranjena gradnja takvih sadržaja. Veći dio prostora tadašnje treće vodozaštitne zone nakon Dejtonskog sporazuma našao se na prostoru manjeg bh entiteta, te je u tom prostoru nastao cijeli grad sa raznovrsnom društvenom, poslovnom i stambenom infrastrukturom.
Kampanja koja se provodi je plaćena, sponzorirana putem društvenih mreža, medija i portala, kao i jednog broja navodnih aktivista. Dva su moguća pravca iz kojih dolazi ovakva kampanja, jedan su različite nevladine organizacije koje se bave zaštitom okoliša i kojima treba opravdati novac koji daju u te svrhe, a druga mogućnost je neka vrsta konkurencijske utakmice u oblasti distribucije naftnih derivata među kojima i avionskog goriva. Pozivam medije koji se žele baviti ovom tematikom da se prethodno informišu kod nadležnih institucija čiji posao je vezan za izdavanje vodnih akata. U slučaju izgradnje ovog kompleksa najmanje tri institucije izdavale su vodne akte i saglasnosti, a to su Agencija za vodno područje slivova rijeke Save, Ministarstvo privrede Kantona Sarajevo i KJKP Vodovod i kanalizacija. Zar neko misli da bi preduzeće ViK koje vrši eksploataciju i distribuciju vode u Kantonu Sarajevo dalo saglasnost za nešto što bi ugrozilo čitavu njihovu djelatnost i postojanje??? Sve inspekcije koje postoje u ovoj oblasti već su po prijavama izvršile inspekcijske nadzore u procesu izdavanja dozvola i nisu utvrdile nikakve nezakonitosti. Jedino kada laici u ovoj oblasti krenu sa tumačenjima zakonskih i podzakonskih akata, teško im je objasniti da bi za to trebalo prvo završiti fakultet, pa se onda baviti navedenom oblasti i učiti od ljudi koji to znaju, razumiju i imaju iskustvo, da bi se moglo druge upućivati o istome, što oni uporno pokušavaju raditi bez trunke odgovornosti – napisao je Efendić.
Ni iz HifaOil d.o.o. nisu odgovorili na pitanja: možete li pojasniti šta se tačno gradi na toj lokaciji: rezervoar za gorivo, hotel, poslovni objekti….; koja je vrijednost te gradnje; pretpostavljam da znate da je ekspertna analiza dokumenata na osnovu kojih ste započeli gradnju pokazala da neka od njih nisu pravno valjana jer ih je izdalo nenadležno tijelo ili su pogrešno tumačena – kako objašnjavate tu činjenicu i Tužilaštvo kantona Saarajevo je prihvatilo krivičnu prijavu grupe građana protiv više osoba koje su radile na izdavanju nekih od odobrenja potrebnih za gradnju – šta ukoliko u pravosudnom postupku dokumenti na osnovu kojih gradite budu poništeni (naime, koliko je moguće vidjeti na terenu – vi gradite, dakle investirate novac)?
Članovi neformalne grupe ili Inicijative „Spasimo Dobrinju“ su formirali facebook-stranicu na kojoj dijele sva saznanja i otvaraju brojna pitanja: na osnovu čega je Agencija za vodno područje rijeke Save izdala prethodnu saglasnost za gradnju u vodozaštitnoj zoni i kako je Adnan Delić, ministar za privredu u Vladi kantona Sarajevo, mogao potpisati vodnu saglasnost za građevinsku dozvolu u vodozaštitnoj zoni; kako je Enver Hadžiahmetović, ministar za okoliš i prostorno uređenje u Vladi KS mogao potpisati okolinsku dozvolu za gradnju u vodozaštitnoj zoni bez studije procjene uticaja na okoliš i javne rasprave; da li je Željko Travar iz Direkcije za civilno zrakoplovstvo, prilikom potpisivanja rješenja za izgradnju spornog kompleksa na dijelu zemljišta koje Međunarodni aerodrom Sarajevo ima pravo koristiti odo 2028. godine, razmišljao o interesima građana; zašto je urbanistička saglasnost izdata prije okolinske dozvole; zašto je Alen Zorlak obmanuo Općinsko vijeće tvrdeći da odavno postoji prostorno -planska dokumentacija kojom je planirana izgradnja benzinske pumpe na spornoj lokaciji; da li je izgradnjom kompleksa pored Međunarodnog aerodroma Sarajevo ugrožena izgradnja XII transferzale, zašto je Općina Novi Grad Sarajevo izdala urbanističku saglasnost bez pozitivnog stručnog mišljenja i bez nadležnosti…
Aktivnosti ove građanske inicijative sve vrijeme prati Eko Akcija koja je u februaru zatražila poništenje oklinske dozvole i dobila negativan odgovor. Aktivisti iz ove organizacije su tokom proteklih mjeseci ukazivala na niz spornih procese i suprotstavljenih mišljenja i odluka koje vode ka ugrožavanje čistoće vode za piće što je krivično djelo – gradnja se odvija u trećoj vodozaštitnoj zoni (Zastupničko pitanje vezano za Odluku o zaštiti izvorišta vode za piće u Sarajevskom polju. | Skupština Kantona Sarajevo (ks.gov.ba) uz ocjenu da je Opština Novi Grad, izdajući dozvole, prekršila Zakon o prostornom planiranju i korištenju zemljišta u FBiH.
– Mi se hrvemo s jednom opštinom, dvije inspekcije i kantonalnim ministarstvom, a sve da bi jedna kompanija mogla nesmetano nastaviti da gradi na području vodozaštitne zone… Izgradnja skladišta kerozina HifaOil-a je posljedica eksplicitno protuzakonitih radnji niza državnih institucija u čemu je prednjačila opština Novi Grad na čijem je čelu načelnik Efendić…. 22.01.2020. godine opština Novi Grad izdaje urbanističku saglasnost HifaOil-u za gradnju skladišta terminala na osnovu zahtjeva kompanije u kojem nije bila priložena ni okolinska dozvola ni vodni akt. Opština Novi Grad na čelu sa načelnikom nije bila usamljena u kršenju zakona: 7.5.2020. godine Agencija za vodno područje rijeke Save izdaje Rješenje o prethodnoj vodnoj saglasnosti; 26.7.2021. godine Agencija izdaje Rješenje o vodnoj saglasnosti; 4.11.2021. godine Agenciji nadređena institucija, Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva, pronalazi niz propusta u vodnim aktima koje je izdala Agencija i nalaže im da hitno provede postupak preispitivanja izdatih predmetnih vodnih akata -upozoravali su iz Eko Akcije ukazujući na činjenicu da je Agencija za vodno područje rijeke Save izdala saglasnost privatnom investitoru, a javnom preduzeću Međunarodni Aerodrom Sarajevo naložila da postojeću benzinsku stanicu ukloni sa lokacije na kojoj se nalazi – zbog zaštite kvantitativno-kvalitativnih karakteristika podzemnih voda koja se koristi za javno vodosnabdijevanje jer s aspekta zaštite podzemnih voda u Sarajevkom polju jednoplašni rezevoari za gorivo koji su sada postavljeni u sklopu predmetne pumpe ne zadovoljavaju zaštitu podzemnih voda.
Vlada KS može ukinuti općinska rješenja
Iz Eko Akcije su i u septembru 2021. godine upozorili da su saglasnosti za gradnju benzinske pumpe, autopraonice i skladišta goriva izdale institucije kojima je glavna zadaća da štite pitku vodu: KJKP Vodovod i kanalizacija, Ministarstvo komunalne privrede, infrastrukture, prostornog uređenja, građenja i zaštite okoliša, Agencija za vodno područje rijeke Save i opština Novi Grad.
Zakon o upravnom postupku Federacije BiH izričito navodi da Vlada Kantona može ukinuti svako rješenje općinskog načelnika, odnosno općinske službe za upravu radi otklanjanja teške i neposredne opasnosti po život i zdravlje ljudi. Vlada Kantona Sarajevo dakle ima sva ovlaštenja da istog momenta prekine ovu bespravnu gradnju i poništi sve izdate dozvole, te uputi organe krivičnog gonjenja na odgovorna lica koja su svjesno i namjerno ugrozila vodosnabdijevanje grada Sarajeva pitkom vodom. Ukoliko se Vlada Kantona Sarajevo, radi profita privatne kompanije, ogluši o zakonske propise i najviši opšti interes kakav je život i zdravlje populacije – Vlada Kantona Sarajevo snosi punu krivičnu odgovornost, zaključuju iz Eko Akcije.
Oni su podsjetili da se incidenti u kojima voda za piće bude zatrovana naftnim derivatima dešavaju širom svijeta, a da je, prema podacima Agencije za zaštitu okoliša SAD (US EPA), samo u SAD procurilo 71% podzemnih spremnika za naftu koji su u upotrebi duže od 10 godina, te da litar nafte zatruje milion litara vode, da prilikom svakog pretakanja goriva dolazi do isparavanja koje odlazi u okoliš i predstavlja direktnu opasnost po okolinu i po ljude koji su im izloženi, da isparenja sadrže benzen koji, prema Međunarodnoj agenciji za istraživanja raka (IARC), spada u najjače izazivače leukemije kod djece i odraslih.
Građanska inicijativa „Spas u zadnji čas – Spasimo Dobrinju“ je podržane kroz USAID-ov projekat Podrška građanima u borbi protiv korupcije koji od septembra 2019. godine provode Centri civilnih inicijativa, Transparency Internation i Centar za ravoj medija i analize.
– Zbog problema gradnje kompleksa, koji uključuje terminal kerozina u trećoj vodozaštitnoj zoni i na samo 50 metara od stambenih zgrada, sa kojim se bori neformalna grupa građana Spas u zadnji čas – Spasimo Dobrinju, građani se u toku svoje višemjesečne borbe suočavaju sa velikim brojem problema. Tu je i nedovoljna zainteresovanost medija da se bave ovim problemom i da, zajedno sa građanima, odgovornima na lokalnim i kantonalnom nivou postavljaju pitanja u vezi sa izdatim dozvolama mimo procedura i od strane nenadležnih organa. Osim toga – jedan od izazova je i veliki strah sugrađana da otvoreno pruže podršku ovoj borbi iako je to problem ne samo građana jednog sarajevskog naselja, već cijelog grada. U toku svoje borbe građanima je bilo uskraćeno pravo da se javno oglašavaju, te da javno postave ključna pitanja za rješenje problema koji može dovesti u pitanje vodosnadbijevanje u Sarajevu – pojašnjavaju iz CCI.
Kroz ovaj USAID-ov projekat je podržano više od 70 inicijativa građana i nevladinih organizacija za borbu protiv korupcije u upravljanju javnim sredstavima, javnim nabavkama, zapošljavanja u javnom sektoru, upravljanju prirodnim resursima, radu inspekcija, zdravstvu, visokom obrazovanju, pravosuđu.
– Cilj podrške je jačanje građanskog aktivizma u BiH i edukacija građana kojima su, kao posljedica korupcije u svim oblastima društva, narušena osnovna prava – kažu u CCI.
Oni naglašavaju da bez obzira na sve izazove, veliki broj hrabrih aktivista ne odustaje od svoje borbe i zahvaljujući upornosti i istrajnosti u borbi protiv koruptivnih djelovanja u lokalnoj zajednici uspjevaju pomjeriti granice – poništiti nelegalno izdate dozvole, srušiti spratove nelegalno izgrađenih objekata i zidove, zaustaviti nelegalno uništavanje prirodnih bogatstava, promijeniti zakonsku regulativu. Zbog toga iz CCI pozivaju građane koji se susreću sa ugrožavanjem njihovih građanskih prava i javnog interesa kroz koruptivne aktivnosti da se jave kako bi dobili potrebnu podršku.
