Širom Srbije već danima se održavaju protesti protiv otvaranja rudnika litijuma u Loznici. Predstojeći veliki protest zakazan je za 10. avgust u Beogradu. Ovi protesti dolaze nakon što je predsjednik Srbije, Aleksandar Vučić, potpisao memorandum o strateškom partnerstvu za snabdijevanje Evropske unije sirovinama potrebnim za proizvodnju baterija. I pored protivljenja građana, Vlada Srbije je novom uredbom omogućila kompaniji Rio Tinto nastavak projekta za eksploataciju litijuma.
Protesti protiv kopanja litijuma (audio)I kuvanje pasulja je udar na Vučićev režim
U isto vrijeme, mala opština na sjeveroistoku Bosne i Hercegovine pažljivo prati događaje u Srbiji. Ishod protesta u Srbiji imaće direktan uticaj na Opštinu Lopare i okolne opštine poput Čelića, Sapne, Ugljevika, Teočaka, Tuzle i Brčkog. Lokalne vlasti, stanovnici i ekološka udruženja su složni u jednom- ako vlasti u Srbiji odobre otvaranje rudnika, samo je pitanje vremena kada će slični projekti biti pokrenuti i na području Majevice.
„Ako počnu kopati u Srbiji, sigurno će početi i ovdje,“ reći će novinarima Žurnala dodajući da će entitetska vlast Republike Srpske vjerovatno pratiti politiku Aleksandra Vučića.
Život u strahu od rudnika
Kada su prije nekoliko godina počela geološka istraživanja na područje Lopara stanovništvo nije bilo zabrinuto. Iako nisu znali šta se to tačno istražuje, nadali su da će istraživanja otkriti izvore vode, kako bi se riješili dugogodišnji problemi u vodosnadbjevanju opštine. Kada se konačno saznalo da je tražen i nađen litijum građani su uplašeni.
Posebno bi ih brine da bi eventualno otvaranje rudnika bilo blizu njihovih kuća. Na pitanja o rudniku pokazuju na veliki bilbord u centru Lopara. Žive u strah jer bi rudnik bio u neposrednoj blizini centra opštine Lopare. Eksploataciono područje obuhvatalo bi 25 kvadratnih kilometara, dok koncesiono područje iznosi oko 87 kvadratnih kilometara, što je značajan dio teritorije opštine.
„To je ogromna površina, pod koncesiju spada trećina teritorije Lopara a i samo eksploataciono područje je izuzetno veliko a da ne govorimo o tehnološkim postupcima, koji su svakako najbitniji, a koji se tiču kako života građana tako i čitavog eko sistema, kaže Milenko Ristić, predsjednik Skupštine Opštine Lopare.
Ristić je u razgovoru za Žurnal naglasio da je Opština Lopare jedina lokalna zajednica u BiH koja je zauzela čvrst stav protiv otvaranja rudnika litijuma na Majevici.
–Pokrenuli smo građansku inicijativu koju je potpisalo 3.711 građana Opštine Lopare, i predali smo je Narodnoj skupštini RS. Oko 90 posto stanovništva je protiv rudnika,“ istakao je Ristić, dodajući da opština do danas nije primila nikakve pisane dokumente od firme koja je radila istraživanja ili od nadležnog ministarstva.
Profesor geografije Milanče Marković jedan je od osnivača ekološkog udruženja Čuvari Majevice. U razgovoru za Žurnal kazao je da su građani već osjetili posljedice samih istraživanja i strahuju šta bi sve moglo desiti ako dođe do otvaranja rudnika.
Kako tvrde ljudi koji su direktno ugroženi, sama istraživanja su dovela do nestanka voda, zagađivanja i izbijanja nekih “nezdravih tekućina” iz zemlje.
–Kao čovjek i zabrinuti roditelj dva sina, tražim samo jedan primjer iz svijeta gdje se kopanje litijuma može bezbijedno vršiti po ljude i po životnu sredinu. Toga nema, kaže Marković.
I predsjednik Skupštine Lopare navodi da sve zemlje evrope imaju rudu ali niti jedna nema rudnike litijuma.
–Znajući kakav je naš zakon i kakvi su naši kontrolni sistemi smatramo da su oni baš zbog toga izabrali da je ovo najpogodnije tlo za probanje. Nigdje rudnika litijuma nema u Europi da struka može da ispita i kaže šta se desilo pozitivno ili negativno i kakvi su efekti tog rudnika na životnu sredinu, kaže Ristić.
Da zakoni koje vlasti u Republici Srpskoj donose nisu uvijek u interesu stanovništva nedavno su potvrdile i izmjene zakona o geološkim istraživanjima. Ove izmjene donesene su upravo zbog protivljenja stanovništva Lopara da se na njihovoj opštini otvori rudnik litijuma. Usvojenim izmjenama više nije potrebna saglasnost lokalne zajednice da bi se na njenoj teritoriji vršila geološka istraživanja i iskopavanje ruda.
Strah od otvaranja rudnika nije prisutan samo u Opštini Lopare. Direktan uticaj rudnika osjetiti će i sve okolne opštine i gradovi, nekoliko njih i u Federaciji BiH. Bez obzira na to Vlada Federacije BiH do sada nije imala ozbiljnijih rekacija na otvaranje rudnika litijuma u Opštini Lopare.
–Mi imamo saglasnost svih načelnika i nećemo gledati entitetske granice jer se ovo tiče života sviju nas bez obzira na kojoj općini živite poslije rudnika nema života, slijedi iseljavanje i više nikad se nećete moći ovdje vratiti. Ne vidim nikakvu korist i prosperitet za državu ako vi uništite i raselite svoj narod, kaže Ristić.
Sljedeći korak Opštine Lopare i svih susjednih općina i gradova je zaštita Majevice. Ristić navodi da su već dobili odgovor svih načelnika da su izuzetno zabrinuti, možda najviše Općina Čelić i Brčko koji se protežu ispod Lopara gdje bi slivom rijeka sve išlo u njihove općine.
Spas Majevice je u turizmu
Prije pet godina Općine Čelić, Lopare, Sapna, Teočak i Ugljevik povezale su se kako bi zajednički pokrenule održivi turistički razvoj Majevice i podmajevičkog kraja kojemu ovih pet općina pripadaju. Formirana je i radna grupa koju čine predstavnici ovih pet općina čiji je zadatak realizacija zajedničkij projekata. Do sada je realizovano otvaranje međuentitetske biciklističke rute preko Majevice (via Majevica), pokrenuta izrada zajedničkog plana za razvoj turizma te jačanju saradnje na polju eko-turizma, upravljanja otpadom i deminiranju, osmišljen je promotivni film Majevica – druga priča, te izrađeni prijedlozi drugih projekata.
Osim saradnje vlasti majevičkih općina nedavno je pokrenuto istraživanje terena Majevice, njenog biodiverziteta i životinjskog svijeta i već samim posmatranjem uočeno je postojanje endemičnih vrsta.
–Majevica posjeduje jako izdašne izvore mineralnih i termomineralnih voda, provjeravani su parametri tih voda i jedna od njih ima izuzetne rezultate. Po nama je to neka perspektiva. Ovo područje je i poljoprivredno, ovdje se nalazi najveći voćnjak na Balkanu kada je u pitanju šljiva, susjedne općine poput Čelića su poznate po jagodi, turizam planirana busija na vrhu Majevice. Ne ide u prilog ovo zlo, slobodno ga možemo tako nazvati, razvoju ovog područja ide u prilog nazadovanju i odlasku ljudi, kažu iz udruženja Čuvari Majevice.
Jedan od inicijatora razvoja turizma i saradnje općina na području Majevice i donedavni direktor Turistčke organizacije Lopare Slobodan Simikić u razgovoru za Žurnal kaže da ovo područje ima idealne uslove za razvoj turizma.
–Turističkih potencijala ima jako puno, Teočak, Ugljevik, Čelić, Sapna oni imaju jezera, Lopare imaju mineralne izvore ali za sve njih je karakteristična Majevica koja nudi najobilniji i najznačajniji turistički potencijal. Sve to kad se uklopi mogla bi se napraviti lijepa turistička ponuda koja bi bila karakteristična za ovaj prostor. Pozicija ovih pet općina, njihova teritorija, se nalazi između većih gradova kao što u Tuzla, Brčko, Zvornik, Bijeljina tu je oko pola miliona stanovnika koji bi mogli biti turisti i to sve na 40, 50 kilometara, kaže Simikić.
Problem ovih ali i drugih općina u BiH kako kaže Simikić jeste što smo imali pogrešan pristup turizmu nismo uopšte znali koliko je to razvijena industrija a da bi dobili svoj dio kolača trebamo nešto i uraditi. Kako kaže općina Lopare možda je i mala sreće da je nerazvijena pa nije bilo neke intezivne gradnje niti prljave industrije tako je priroda ostala realtivno sačuvana. I za njega korist od turizma bila bi puno veća nego korist od rudnika.
–Ne mogu da razumijem te ljude koji gledaju kratkotrajnu korist od tih rudnika nauštrb ove prirode. U razvoju turizma imate neograničen period, imate turističke potencijale koje možete pretvoriti u turistički proizvod i vi njih uvijek možete nadograđivati i to može trajati stotinama godina. Sa rudnikom vi imate devistiran prostor na koji se više niko ne vraća, to su mrtva mjesta, poručuju Simikić.
(zurnal.info)
